Podejmując decyzję o chęci rozpoczęcia działalności gospodarczej jednym z pierwszych wyborów jaki musimy dokonać jest nie tylko to czym chcemy się zajmować lecz także w jakiej formie prawnej działać.
Polskie przepisy dają w tym względzie wybór, który pozwala dostosować prawną formę do naszego biznesowego pomysłu. Dwie podstawowe to jednoosobowa działalność gospodarcza osoby fizycznej i spółka cywilna.
Chcąc prowadzić biznes na własny rachunek przynajmniej w podstawowym zakresie będziemy musieli opanować prawne reguły prowadzenia działalności gospodarczej w naszym kraju. Choć oczywiście aktów prawnych regulujących wspomniane kwestie są dziesiątki jeśli nie setki, to podstawy zawarte są w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej oraz kodeksie spółek handlowych, i odpowiednio przepisach regulujących Centralną Ewidencję i Informację Gospodarczą oraz Krajowy Rejestr Sądowy.
Z najprostszą, jednoosobową formą prowadzenia własnego biznesu mamy do czynienia wtedy, gdy przysłowiowy Kowalski jako osoba fizyczna zechce założyć działalność. Co musi wtedy zrobić? Może nawet nie wychodzić z domu, bo system CEIDG prowadzony przez resort gospodarki ma wersję internetowego portalu. Nawet jeśli zdecydujemy się na tradycyjne składanie papierowych dokumentów to także jest to dziś wyjątkowo nieskomplikowane i nieczasochłonne.
Osoba fizyczna może złożyć wniosek o wpis do CEIDG za pośrednictwem formularza elektronicznego dostępnego na stronie internetowej CEIDG. Wniosek o wpis do CEIDG jest jednocześnie zgłoszeniem do naczelnika urzędu skarbowego (nadanie/weryfikacja NIP, przyjęcia oświadczenia o wyborze przez przedsiębiorcę formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej), wnioskiem do GUS (nadanie/weryfikacja REGON) oraz do ZUS (zgłoszenie płatnika składek) lub KRUS (zgłoszenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia społecznego rolników). Oznacza to, że składający wniosek nie musi udawać się do ww. urzędów osobiście w celu uzyskania numerów NIP i REGON, a zgłoszenie do ZUS lub KRUS następuje w sposób automatyczny.
System teleinformatyczny CEIDG przesyła wnioskodawcy na wskazany adres poczty elektronicznej potwierdzenie złożenia wniosku lub informuje o błędach, które należy poprawić. Jeśli chcemy złożyć wniosek przez Internet i także podpis elektroniczny to musimy uzyskać profil zaufany ePUAP. Prosta instrukcja znajduje się na portalu CEIDG. Jeśli nie chcemy składać podpisu drogą elektroniczną to możemy i tak formularz wypełnić przez Internet a po zakończeniu wygeneruje się kod z którym udajemy się do najbliższego urzędu gminy. Tych samych formalności możemy dokonać drogą tradycyjną udając się do wspomnianego najbliższego urzędu gminy. Należy tam wypełnić formularz CEIDG-1 odręcznie i złożyć u właściwego pracownika.
Wszelkie czynności związane z wpisem do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej prowadzonej przez Ministra Gospodarki tj. uzyskanie wpisu/zmiana wpisu, zawieszenie, wznowienie czy wykreślenie wpisu są bezpłatne. Wpis do CEIDG dokonany jest z chwilą zamieszczenia danych w CEIDG, nie później niż następnego dnia roboczego po dniu wpływu do CEIDG wniosku, jeżeli oczywiście wniosek został złożony przez osobę uprawnioną i jest on poprawny. Wpis oznacza w praktyce uwidocznienie danych przedsiębiorcy w zakresie opisanym w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (dane jawne) na stronie internetowej CEIDG. Gdy uzyskamy wpis możemy spokojnie rozpoczynać działalność. Należy pamiętać, że w przypadku pierwszej działalność jesteśmy w część zwolnieni z ciężarów takich jak choćby składki na ZUS. Ponadto m.in. urzędy pracy realizują programy wsparcia dla początkujących przedsiębiorców.
Inną, wciąż niezwykle popularną formą prowadzenia działalności jest spółka cywilna. Trzeba jednak pamiętać jedną bardzo ważną rzecz, o której większość decydujących się na ten wariant albo nie wie albo szybko zapomina. Otóż spółka cywilna z prawnego punktu widzenia nie jest spółką, podmiotem prawnym. To nazwa potoczna. Po pierwsze zapisy jej dotyczące umieszczone są w części dotyczącej zobowiązań w kodeksie cywilnym. Po drugie z tego faktu wynika to, że spółka zwyczajowo nazywana cywilną jest niczym innych jak umową, która ma niewiele wspólnego z takimi bytami prawnymi jak spółki prawa handlowego – osobowe czy kapitałowe.
I choć brzmi to być może nieco skomplikowanie to jest niezwykle istotne z praktycznego punktu widzenia bo rzutuje na wzajemne prawa i obowiązki przedsiębiorców będących stronami takiej umowy spółki. Na etapie spisywania umowy pamiętać trzeba by bardzo precyzyjnie określać wkłady poszczególnych wspólników, którymi to może być własność, inne prawa bądź świadczenie usług. Tak skrupulatność przy zawieraniu umowy spółki zaprocentuje nam szczególnie w momencie gdy będziemy chcieli ją rozwiązać i zakończyć byt. Kłopotliwość rozliczenie spółki cywilnej to nie jedyny jej mankament. Należy też pamiętać, że spółka cywilna nie ma swojego majątku, za zobowiązania wobec wierzycieli odpowiadają wszyscy wspólnicy solidarnie z majątków osobistych.
Rozpoczęcie wykonywania działalności w formie spółki cywilnej wymaga podjęcia następujących kroków:
- uzyskanie wpisu w CEIDG przez wspólników będących osobami fizycznymi (jeżeli działalność będzie wykonywana wyłącznie w formie spółki cywilnej, to wskazane jest określenie przyszłej daty rozpoczęcia działalności we wniosku o wpis i dokonanie zmiany wpisu – uzupełnienie o NIP i REGON spółki cywilnej oraz zaznaczenie pola 25 formularza CEIDG-1, przed wystąpieniem tej daty);
- zawarcie umowy spółki cywilnej (na piśmie);
- zgłoszenie do GUS i uzyskanie nr REGON spółki – wniosek na druku RG-1 składa się we właściwym dla siedziby spółki urzędzie statystycznym (wolny od opłat);
- zgłoszenie identyfikacyjne do urzędu skarbowego i uzyskanie NIP spółki – wniosek na druku NIP-2 , NIP-D (wolny od opłat), złożenie deklaracji oraz zapłata podatku od czynności cywilnoprawnych w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na siedzibę spółki (stawka podatku wynosi 0,5%, podstawę opodatkowania stanowi wartość wkładów wniesionych do majątku spółki) – deklaracja na druku PCC-3, PCC-3A (termin – 14 dni), zgłoszenie rejestracyjne do podatku VAT – formularz VAT-R (opłata skarbowa – 170 zł, termin – przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży towarów lub usług);
- zmiana wpisu w CEIDG przez wspólników będących osobami fizycznymi – uzupełnienie informacji o NIP i REGON spółki – wniosek CEIDG-1 (wolny od opłat, termin – 7 dni).
Działalność gospodarcza osoby fizycznej bądź umowa spółki cywilnej, której stronami jest dwóch przedsiębiorców to najczęstsze formy prowadzenie biznesu, szczególnie jeśli chodzi o małe i średnie przedsiębiorstwa. Czasem jednak przedstawiciele branży MŚP sięgają po rozwiązania dostępne na gruncie kodeksu spółek handlowych. Są to jednak prawne formy działalności przeznaczone dla dużych podmiotów gospodarczych, szczególnie gdy mówimy o spółkach kapitałowych.
Nie mniej jednak k.s.h. przewiduje możliwość przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną. Co powoduje podstawową korzyść w postaci uzyskania podmiotowości prawnej przez spółkę. Spółka jawna ma też swój majątek, co powoduje że wierzyciele będą w pierwszej kolejności windykować z niego a dopiero potem z majątków osobistych wspólników. Wśród małych i średnich przedsiębiorstw także coraz popularniejsza jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (z o.o.). Ta zmiana spowodowana jest głównie faktem, iż niegdyś skomplikowana procedura rejestracji dziś została znacznie uproszczona i można zrobić to przez Internet. Obecnie kapitał zakładowy spółki z o.o. może wynosić jedynie 5 000 zł.
Ale to co jest największą zaletą tego prawnego tworu to fakt, że wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Ma ona bowiem wybitnie samodzielną podmiotowość prawną, co chroni majątki osobiste wspólników przed wierzycielami spółki. Nie mniej jednak sp. z o.o. należy polecać do prowadzenie biznesów na dużą skalę, codzienność związana z działalnością zgromadzeń wspólników, organów takich jak zarząd czy rada nadzorcza, pełną księgowością itp. to wyzwania które warto podejmować przy znacznych rozmiarów biznesie. Dlatego też, dla sprawnego prowadzenie małych i średnich przedsiębiorstw najbardziej sprawdzają się i najchętniej wykorzystywane są działalność gospodarcza osoby fizycznej czy spółka cywilna.
Wady i zalety spółki cywilnej
Zalety spółki cywilnej:
- umowa spółki cywilnej powinna mieć formę pisemną, ale nie musi zatem może być także umową ustną,
- szybka procedura rejestracji CEIDG,
- brak kapitału zakładowego,
- zryczałtowane formy opodatkowania,
- solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.
Wady spółki cywilnej:
- brak szczegółowych regulacji prawnych,
- brak majątku spółki a jedynie wspólny majątek wspólników, w których choć wspólnicy posiadają udziały to nie mogą nimi swobodnie dysponować w trakcie trwania umowy spółki,
- wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem,
- wierzyciel ma możliwość ściągnięcia wierzytelności od wszystkich, wybranych ale także tylko jednego ze wspólników w całości,
- w przypadku zwiększenia obrotów spółka cywilna musi zostać przekształcona w spółkę jawną lub sp. z o.o..
- kształt przepisów powoduje kłopoty w bieżącym funkcjonowaniu, szczególnie w rozliczaniu umowy spółki po jej rozwiązaniu.
